Kahneman: deugelijk denken bij het koffieapparaat

Over het boek "Ons feilbare denken" van Daniel Kahneman is reeds veel geschreven. Veel auteurs roemen het boek en de poging van Kahneman om ons denken te verbeteren. Wat mij intrigeerde was dat Kahneman bij het schrijven een omgeving in gedachten had waarin een lezer iets aan het boek zou kunnen hebben. Een omgeving die hij in de inleiding beschrijft. Omdat lang niet alle auteurs van ethiekboeken deze omgeving toelichten - wanneer kunnen de lezers, meestal studenten, iets hebben aan het ethiekboek - in deze posting een toelichting op de aanpak van Kahneman.

Kahneman (Ons feilbare denken, bladzijde 11) beschrijft direct de omgeving waarin de lezer iets aan zijn werk zou kunnen hebben:

"In mijn geval is dat het spreekwoordelijke koffieapparaat waar men meningen en roddels uitwisselt."

Waarom een koffiezetapparaat en het uitwisselen van meningen en roddels?

"Ik hoop dat ik de woordenschat van mensen kan verrijken wanneer ze het hebben over andermans oordelen en keuzen, of over de nieuwe beleidsplannen van hun bedrijf of de beleggingen van een collega."

Kahneman wil hiermee expliciet benadrukken dat het hem niet te doen is om de lezer aan te spreken. Nee, de lezer krijgt instrumenten om de ander aan te spreken. Als we ons bezighouden met roddels! Hiervoor gelden twee redenen:

"We doen dat omdat het veel gemakkelijker en plezieriger is de fouten van anderen te ontdekken dan die van jezelf. Jezelf vragen stellen over je opvattingen en wensen is altijd een moeilijke zaak, vooral wanneer dat het meest nodig is, maar we kunnen ons voordeel doen met gefundeerde opinies van anderen."

Vervolgens, en dit gaat volgens mij ook op voor de morele ideeën die mensen hebben over het handelen van anderen:

"Velen van ons bedenken al van tevoren hoe vrienden en collega's ons keuzen zullen beoordelen; daarom zijn de kwaliteit en de inhoud van deze beoordelingen van belang. Het vooruitzicht van intelligente roddels is een krachtig motief voor serieuze zelfkritiek, krachtiger dan oudejaarsvoornemens om je besluitvorming op het werk en thuis te verbeteren."

Kahneman concluderend (bladzijde 12):

"Mijn doel met de gesprekken rond het koffieapparaat is dus het versterken van ons vermogen om beoordelings- en keuzefouten te herkennen en te begrijpen, bij anderen en uiteindelijk bij onszelf, door een rijkere en preciezere taal aan te bieden om deze fouten te bespreken. Minstens in een aantal gevallen kan een nauwkeurige diagnose leiden tot een tussenkomst die de schade van een verkeerd oordeel of keuze beperkt."

Een aanpak die navolging verdient voor ethiekboeken en onderwijs?

Bron
Kahneman, D., Ons feilbare denken, Uitgeverij Business Contact, Amsterdam 2011